Jeszcze przed wyborem tematu pracy dyplomowej, niezależne czy mówimy o pracy licencjackiej, inżynierskiej lub magisterskiej, warto dokonać kwerendy i przejrzeć dostępne źródła. Jeśli to zrobisz, to znacząco ułatwisz sobie poszukiwanie bibliografii w przyszłości. Tylko jak to zrobić? Tłumaczę, jak znaleźć bibliografię do pracy dyplomowej!
Potraktuj bibliografię poważnie
Bibliografia w pracy dyplomowej to oczywiście formalność, ale dobrze jest potraktować ją jako coś więcej, niż obowiązek do odbębnienia. Dobra praca opiera się na sprawdzonych i uznanych źródłach naukowych – ich zamieszczenie pokazuje, że potrafisz korzystać ze źródeł i wiesz, jak oceniać przydatność informacji i wykorzystywać je w praktyce. Zresztą bez rozbudowanej bibliografii nie dostaniesz dobrej oceny od promotora, recenzenta i komisji egzaminacyjnej.
Od czego zacząć poszukiwania źródeł?
Pierwszym krokiem w tworzeniu bibliografii jest dokładne określenie tematu pracy. Jasno sformułowany temat pozwala zawęzić obszar poszukiwań i skupić się na materiałach, które rzeczywiście wnoszą wartość do analizy. Możesz korzystać z różnego rodzaju źródeł, pod warunkiem, że spełniają one reżim naukowy. Najczęściej są to książki, monografie, artykuły naukowe, raporty instytucji badawczych lub materiały z konferencji naukowych – to właśnie one będą najlepiej pasują do charakteru pracy.
Swoje oszukiwania źródeł możesz rozpocząć od katalogu biblioteki swojej uczelni. Jednak osobiście polecam zajrzeć najpierw do baz danych naukowych, bo są one dużo bogatsze w treść.
Jakie są najważniejsze bazy danych naukowych?
Najważniejsze bazy danych naukowych to:
- Google Scholar – zapewnia darmowy dostęp do milionów artykułów naukowych, książek i materiałów konferencyjnych.
- JSTOR – specjalizuje się w artykułach historycznych, humanistycznych i społecznych.
- Scopus – jest to baza indeksująca publikacje z wielu dziedzin naukowych, szczególnie przydatna w badaniach interdyscyplinarnych.
- PubMed – najlepsza baza danych dla prac związanych z medycyną i naukami biologicznymi.
- EBSCOhost – uniwersalna baza z szerokim zakresem literatury, od artykułów naukowych po raporty branżowe.
- Academia.edu – jest to specjalna platforma, na której naukowcy sami z siebie dzielą się swoimi pracami, zazwyczaj w formie otwartego dostępu.
- ResearchGate – to sieć społecznościowa dla naukowców, z dostępem do pełnych tekstów publikacji oraz możliwością nawiązywania kontaktów z autorami.
Oczywiście są też inne, mniejsze bazy, których tutaj nie wymieniłem. Też możesz z nich korzystać, choć szansa na to, że znajdziesz w nich coś, czego nie znajdziesz w największych bazach jest raczej niewielka. Mimo to warto spróbować!
Jak korzystać z bibliotek i baz danych online?
Jeśli chodzi o biblioteki uniwersyteckie, to sprawa jest dość prosta. Musisz wejść na stronę biblioteki swojej uczelni (lub innej, wybranej biblioteki), a następnie zajrzeć do katalogu książek i czasopism. Większość publikacji jest opisana tematycznie, tzn. możesz wybrać interesujący Cię temat, a następnie znaleźć wszystkie publikacje z nim związane. Poszukaj też naukowców zajmujących się wybranym tematem, a następnie sprawdź wszystkie ich publikacje dostępne w bibliotece.
Bazy danych naukowych są natomiast doskonałym uzupełnieniem tradycyjnych bibliotek. Dzięki nim zyskujesz dostęp do milionów artykułów, książek i raportów z całego świata. Współczesne bazy oferują nie tylko wyszukiwanie, ale także funkcje organizacji i zarządzania źródłami. Wykorzystaj go, aby ułatwić projektowanie bibliografii twojej pracy dyplomowej.
Jak ocenić wiarygodność źródeł?
Nie każde źródło jest jednakowo wartościowe, dlatego za każdym razem musisz dokładnie sprawdzić jego wiarygodność. W pierwszej kolejności zwróć uwagę na jego autora lub autorkę. Ekspert w danej dziedzinie, mający na swoim koncie inne publikacje, jest siłą rzeczy bardziej godny zaufania niż osoba nieznana w środowisku naukowym.
Równie ważna jest data publikacji. Informacje dezaktualizują się z czasem, szczególnie te związane z medycyną, technologią, naukami przyrodniczymi itd. Sprawdź też wydawnictwo, które opublikowało materiał. Renomowane instytucje naukowe i czasopisma są bardziej wiarygodne niż źródła nieznanego pochodzenia, lub egzotyczne, nieznane nikomu czasopisma naukowe. Często pomocne jest też sprawdzenie liczby cytowań – im więcej autorów odnosi się do danego źródła, tym większa jest jego wartość naukowa.
Jak zorganizować zgromadzone materiały?
Zgromadzenie dużej liczby źródeł może szybko stać się przytłaczające, dlatego musisz dobrze zorganizować swój wykaz źródeł. Dobrym pomysłem jest korzystanie z cyfrowych narzędzi, które ułatwiają zarządzanie literaturą. Najlepiej w tym kontekście sprawdza się Zotero lub EndNote, czyli specjalne aplikacje, które umożliwiają tworzenie własnych bibliotek, dodawanie notatek oraz automatyczne generowanie bibliografii w wybranym stylu. Jeśli zautomatyzujesz proces tworzenia bibliografii, to znacząco oszczędzisz na czasie i skupisz się na tym, co najważniejsze – na merytoryce pracy dyplomowej.
Ponadto systematycznie kategoryzuj źródła według typu lub tematyki. Przechowując dane cytowania w jednym miejscu, unikniesz chaosu, a w razie potrzeby szybko znajdziesz potrzebne informacje. Jeśli nie lubisz rozwiązań cyfrowych, to skorzystaj z kolorowych zakładek lub przylepnych karteczek, na których wypiszesz dane bibliograficzne, a potem przylepisz je do tablicy.
Jak poprawnie sporządzić bibliografię?
Bibliografia musi być zgodna z wytycznymi uczelni. W zależności od regulaminu, a także decyzji promotora musisz zastosować się do konkretnego stylu cytowania – nie ma, niestety, wyjątków od tej zasady. W Polsce najczęściej stosowane są style APA, MLA i Chicago. Każdy z nich ma inne zasady formatowania, dlatego warto zapoznać się z nimi przed rozpoczęciem pracy. Formatowanie bibliografii w pracy dyplomowej to temat na inny artykuł, ale poniżej przygotowałem przykłady dla książki naukowej w trzech najpopularniejszych stylach.
Przykład w stylu APA
Nowak, J. (2020). Psychologia w praktyce. Warszawa: PWN.
Przykład w stylu MLA
Nowak, Jan. Psychologia w praktyce. Warszawa: PWN, 2020.
Przykład w stylu Chicago
Nowak, Jan. Psychologia w praktyce. Warszawa: PWN, 2020.
Jeśli zależy Ci na wygodzie, to po prostu skorzystaj z narzędzi do generowania bibliografii w określonym stylu (wspomniany już EndNote, Zotero albo inne programy), które automatyzują ten proces.
Jak unikać błędów w bibliografii?
Najczęstszym problemem w bibliografii jest złe formatowanie – a także niepełne dane na temat pozycji, np. brak autora, daty publikacji czy miejsca wydania. Jeśli nie masz pełnych danych na temat pracy, to uważaj z takim cytowaniem, a najlepiej postaraj się do uniknąć. Innym błędem jest mieszanie różnych stylów cytowania. Wprowadza to niepotrzebny chaos i wygląda nieprofesjonalnie. Jeśli poprawnie sformatujesz bibliografię, to unikniesz tego problemu.